Oględziny NN zwłok polegają na zabezpieczeniu rzeczowego materiału dowodowego dla potrzeb identyfikacji (pobranie odbitek linii papilarnych palców i dłoni, pobranie tkanek, krwi lub włosów na potrzeby badań DNA, zabezpieczenie ubrania i przedmiotów, wykonanie dokumentacji fotograficznej, dokładny opis zwłok).
Z Tomaszem Safjańskim, oficerem Policji w stanie spoczynku, doktorem nauk prawnych, Członkiem Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego – rozmawia Anna Ruszczyk.
Kiedy śledczy mają do czynienia z koniecznością zidentyfikowania „NN”, w jakich sytuacjach, przypadkach?
Są cztery zasadnicze rodzaje sytuacji. Pierwszy związany jest z poszukiwaniem osób zaginionych, które często trwają przez długie lata. Identyfikacja NN zwłok oznacza zakończenie poszukiwań osoby zaginionej. Innym rodzajem są działania identyfikacyjne zwłok w związku z katastrofami (lotniczymi, budowlanymi) i pożarami. Trzeci rodzaj to identyfikacja ofiar zbrodni, które w wyniku działania sprawcy zostały zmasakrowane (dekapitacja, rozczłonkowanie, spalenie). Podobny charakter ma identyfikacja ofiar zamachów terrorystycznych np. z użyciem materiałów wybuchowych. Biegli policyjni mogą również uczestniczyć w identyfikacji NN zwłok prowadzonych w związku z badaniami archeologicznymi.
W jaki sposób dokonuje się identyfikacji?
Identyfikacji zwłok dokonuje się w oparciu o szereg przesłanek i metod np. ubranie, dokumenty i przedmioty znalezione przy zwłokach (zegarek pamiątkowy), cechy szczególne (tatuaże, blizny, uzębienie, określony rodzaj upośledzenia fizycznego), zeznania świadków (rozpoznanie przy okazaniu NN zwłok), rekonstrukcję przypuszczalnego wyglądu (rysunki, odlewy, modele 3d), badania radiologiczne, badania uzębienia i dokumentacji stomatologicznej, badania daktyloskopijne czy badania genetyczne. Jednakże 100-procentową pewność co do tożsamości osoby dają wyłącznie wyniki badań porównawczych DNA, które wymagają pobrania materiału porównawczego od członka rodziny.
Jakie czynniki utrudniają, bądź uniemożliwiają ustalenie tożsamości nieznanych zwłok?
Jest szereg takich czynników, w tym m. in.: zaawansowany proces rozkładu zwłok, zmasakrowanie zwłok, rozszarpanie przez dzikie zwierzęta, brak przy zwłokach dokumentów, ubrania czy też przedmiotów mogących przyczynić się do ustalenia tożsamości, brak świadków, błędy i zaniedbania podczas oględzin NN zwłok oraz miejsca ich znalezienia.
Na czym polegają oględziny zwłok na miejscu zdarzenia? Jakich informacji dostarczają śledczym?
Oględziny NN zwłok polegają na zabezpieczeniu rzeczowego materiału dowodowego dla potrzeb identyfikacji (pobranie odbitek linii papilarnych palców i dłoni, pobranie tkanek, krwi lub włosów na potrzeby badań DNA, zabezpieczenie ubrania i przedmiotów, wykonanie dokumentacji fotograficznej, dokładny opis zwłok).
Jakie czynności identyfikacyjno-wykrywcze podejmowane są przez Policję w momencie otrzymania informacji o znalezieniu NN zwłok?
Zakres czynności identyfikacyjno-wykrywczych obejmuje w szczególności: ustalenie faktów i okoliczności ujawnienia NN zwłok (penetracja terenu przyległego do miejsca znalezienia zwłok oraz rozpoznanie posesyjne), przesłuchanie świadków, oględziny miejsca znalezienia zwłok, oględziny NN zwłok, zabezpieczenie zwłok do czasu ich otwarcia oraz uzyskanie wstępnej oceny biegłego lekarza co do przyczyny śmierci. Ważne jest opracowanie komunikatu do mass mediów (rysopis z podaniem przypuszczalnego wieku, wzrostu, opisu budowy ciała, długości i koloru włosów, koloru oczu, informacji o ubytkach w uzębieniu, znakach szczególnych, bliznach, ubiorze).
Czy dzięki Bazie Danych DNA oraz Centralnej Registraturze Daktyloskopijnej CLK coraz częściej udaje się ustalić tożsamość nieznanych zwłok?
Zdecydowanie tak. Ważna jest również baza DNA Interpolu.
Pana zdaniem, czy wszystko, co do tej pory opisano w ramach czynności identyfikacyjno-wykrywczych jest wzorcowe, idealne? Czy jest w tym obszarze pole do dalszych udoskonaleń?
Metodyka identyfikacji NN zwłok od strony kryminalistycznej jest wzorcowo opisana. Optymalizacja tego procesu związana jest z dostępem do najnowszych rozwiązań technicznych (programy graficzne, pracownie kryminalistyczne).
Dziękuję za rozmowę