O takich katastrofach jak ta, do której doszło 10 lipca 1973 roku przy alei Obrońców Pokoju w Pradze, pisano niechętnie. Odgórnie nałożona cenzura na media sprawiała, że o wielu faktach dotyczących tragedii dowiadywano się po znacznym upływie czasu, jeśli w ogóle. Na szczęście, dla nas, nie brakowało zdeterminowanych pisarzy i twórców literatury faktu, którzy za wszelką cenę dążyli do ujawnienia prawdy. Prawdy o kobiecie, która zabiła ludzi. O Prügelknabe.
Nakładem Wydawnictwa Afera ukazała się książka Romana Cílka poświęcona historii niezwykłej dla praskiej kryminalistyki i ówczesnego wymiaru sprawiedliwości. Wytrawny, wrażliwy i rzetelny autor dokonał pełnej rekonstrukcji zdarzeń poprzedzających tragedię, której nie dało się uniknąć. Czyżby? W książce „Ja, Olga Hepnarová” odsłania to, co dla wielu mogłoby być lub było niewygodne. Obnaża zło, którego źródeł poszukujemy do ostatniej strony tej ponurej, ale jednocześnie jakże interesującej historii. Olga była i jest fenomenem, nie mylić z bohaterem. Była problemem, z jakim nie poradziło sobie społeczeństwo lat 60/70. Była zagadką, nieodrobioną pracą domową dla psychologów i psychiatrów, kłębkiem tajemnic dla biegłych i trudną klientką dla mecenasów. Była.
Pół wieku później Olga znów daje o sobie znać. Czy wśród nas nie ma takich osób, jak ona? Dostrzegamy je, pomagamy im, a może udajemy że są niewidzialne? Ta opowieść jest oparta na faktach, w słowach Cílka nie ma krzty fantazji, ani fikcji. Fakty mówią same za siebie. Autor daje im głos. Prezentuje obszerne fragmenty listów, zapisków, rozmów i wspomnień. Dociera do nas z zeznaniami złożonymi przez świadków makabrycznej zbrodni. Stawia pytania, nie raz próbuje przekornie na nie odpowiadać. Humor, nawet czarny, nie ma tutaj wstępu. Czasem cynizm, ironia, ale zawsze będące receptą na ból. Ból nieukojony, z jakim walczyła główna bohaterka, dojrzewając – jak to określił Roman – do czynu z wykrzyknikiem.
Piękny język, piękne zwroty i sformułowania, szkaradna śmierć wielu ludzi i brzydka samotność zabójczyni. Można Olgi jej nienawidzić i współczuć jej jednocześnie, próbować wejść w jej świat, z sukcesem lub bez. Książka ta jest na wskroś przejmująca, zawierająca olbrzymie pokłady emocji. Ukazuje cierpienie, jego źródła i wpływ na losy jednostki i społeczeństwa. „Ja, Olga Hepnarová” skłania do refleksji nad przyczynami przemocy, okrucieństwa i zła pod każdą postacią. Nie narzuca sztywnych ram do rozważań, nie nakłada tabu. W tej historii jest mnóstwo wątków, które warto poznać, od okresu dzieciństwa Olgi do dnia, w którym zapadł wyrok. Jeśli chcemy badać etiologię zabójstw, musimy połączyć wszystkie elementy kryminalnej układanki. Dzięki informacjom zawartym w książce czytelnik bez problemu znajdzie odpowiedzi na siedem złotych pytań kryminalistyki. Hepnarová stanowiła dla lekarzy spore wyzwanie, wyzwanie, któremu nie podołali. Dlaczego? Przeczytajcie, a wszystkiego się dowiecie.
Książkę polecam czytelnikom zainteresowanym kryminologią, wiktymologią i psychologią kryminalną. Poszukującym wiedzy o psychologicznych aspektach zabójstw oraz przyczynach, dla których ludzie postanawiają zabić. Olga jest przykładem, który warto poddać analizie, tym bardziej że stanowiła źródło inspiracji dla kolejnych osób. Namawiam do przyjrzenia się zawartym w książce przemyśleniom zabójczyni, odnoszącym się do moralności, filozofii i literatury, którymi się karmiła. Nieszczęśliwa kobieta, zagubiona i nierozumiana, odtrącony kozioł ofiarny? Kim tak naprawdę była? Dlaczego podjęła decyzję o zabiciu ludzi, co nią kierowało i w jaki sposób przygotowywała się do realizacji planu? O tym wszystkim dowiecie się z lektury.
Trzeba przyznać, że Cílek stara się zachować dystans obserwatora, unika oceniania na rzecz stawiania pytań i sprawdzania u źródeł. Oddaje głos Oldze, biegłym, lekarzom, bliskim Olgi, jej pracodawcom i współpracownikom. Badając przeszłość odtwarza pełny obraz ludzkiego dramatu i upadku. Być może to ostatnie słowo powinnam wykasować, ale niech już pozostanie. Upadek będący konsekwencją destrukcji relacji międzyludzkich w których rodzą się i wychowują kolejne pokolenia. Czy takich Olg może być wśród nas więcej? Zachęcam do uważnej lektury listów Olgi, być może ich treść wiele powie Wam o motywach zabójców. Jak siebie postrzegała, co myślała o otaczającym ją świecie, dokąd zmierzała, czego pragnęła, jaka była. Warto dodać, że w książce znajduje się wykaz nazwisk ofiar, którym Olga odebrała prawo do życia. Rozprawiając o zabójcach nie zapominajmy o ofiarach zbrodni. Czy wiedza, którą dysponujemy dziś, pozwoli nam uniknąć podobnej historii? Czy upływ czasu zmienił ludzkość na korzyść, staliśmy się mądrzejsi, wiemy jak zapobiegać tragediom? Dużo pytań, po lekturze pewnie będziecie mieli ich jeszcze więcej. Jednostka, Społeczeństwo. Prügelknabe.
Autor: Roman Cílek
Tytuł: Ja, Olga Hepnarová
Wydawca: Wydawnictwo Afera
Rok wydania: 2023
Liczba stron: 267
