Uwielbiam Szwecję. Z nieskrywaną radością co pewien czas odwiedzam ten cudny zakątek świata. Za każdym razem czuję to samo, spokój, wszechogarniający, niczym niezmącony spokój. Z perspektywy turystki jest to doświadczenie duchowe, które ciężko zmierzyć, obliczyć i zważyć. Ciężki bagaż doświadczeń imigrantów jest mi nieznany. Szwecję znam od strony, którą prezentują kolorowe foldery i setki filmików zachęcających do odwiedzenia licznych atrakcji. Szwecja w moich oczach jest dobrem, którego można by pozazdrościć. Czy faktycznie jest czego? Jak wygląda prawdziwe oblicze tego kraju? Co się kryje pod maską pozornego szczęścia, dobrostanu i spokoju?

Nakładem Wydawnictwa ArtRage ukazał się znakomity reportaż zgranego duetu, Evin Cetin i Jensa Liljestranda. Autorzy zabierają nas na wycieczkę last minute, byśmy przyjrzeli się uważnie temu, co dzieje się na szwedzkich przedmieściach. A dzieje się bardzo dużo, i to niekoniecznie dobrych rzeczy. Evin i Jens połączyli siły, by stawić czoło olbrzymiemu wyzwaniu. By przełamać tabu, skruszyć to, co było do tej pory nie do ruszenia. Podjęli się zadania, które ma pewną misję, misję ukazania prawdy. Będzie bolało.

„Niech twoja matka płacze” jest bezkompromisową opowieścią o brutalnym świecie gangów, które opanowały nie tylko szwedzkie przedmieścia. To zbiór historii o życiu i śmierci, ludzkich tragediach, które rozgrywają się w Szwecji każdego dnia. Evin, adwokatka pochodząca z Kurdystanu, pokazuje czarno-białe oblicze miast, w których wojny toczą się nieustannie, a krew leje się coraz większym strumieniem. Dociera do wielu rozmówców, którzy otwarcie mówią o gangsterskim życiu, spirali przemocy i systemie, którego nikt nie chce przeprogramować. Dlaczego w Szwecji giną dzieci? Kto i komu najczęściej zleca dokonanie zabójstwa? Ile warta jest głowa drobnego przestępcy, a ile kogoś wyżej postawionego w hierarchii przestępczej?

Z pewną dozą wrażliwości i delikatności kontrastujących z opisami krwawych rzezi toczą się opowieści o szwedzkich przedmieściach. Bohaterowie tych historii przeszli przez piekło, ale i sami otwierali do niego wrota. Dlaczego ten krwawy biznes nadal pożera kolejne istnienia? Czy warto ryzykować i schodzić na kryminalną ścieżkę? Jak wyjść z bagna i wrócić do białego świata? O tym wszystkim przeczytacie w tym reportażu. Evin zdradzi Wam kuchnię pracy adwokata, bez pudrowania i koloryzowania. Nie będzie jak na filmie, choć zapewniam, że równie sensacyjnie i dramatycznie. Cenię autorów, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami z tak trudnych rozdziałów życia. Podoba mi się zaangażowanie Cetin w sprawy, które inni dawno by odpuścili. Jej niezłomność w dochodzeniu do prawdy, chęć poznania motywów, zamiast oceniania i szufladkowania. Plusem tych historii jest naświetlenie wielu kontekstów i sytuacji, w jakich znajdowali się przestępcy. Autorzy postawili sobie za cel zbadanie zjawiska przemocy, przyglądając się poszczególnym jej częściom składowym. Odważnie stawiają pytania i poszukują na nie odpowiedzi.

Reportaż „Niech twoja matka płacze” ukazuje procesy stawania się przestępcą, mordercą, gangsterem. Prezentuje cały wachlarz motywów popychających w ramiona zła, z których nie wszystkim udaje się wyrwać. Evin oddaje głos tym, którzy przeszli na ciemną stronę życia, stali się ofiarami i łowczymi. To niezwykle przejmujący obraz tragedii młodych ludzi i ich rodzin. „Dlaczego?” – to pytanie, które będziecie zapewne stawiać wiele razy poznając losy rozmówców Evin i Jensa. Dlaczego w Szwecji dochodzi do egzekucji, dlaczego strzelaniny stały się codziennością, a przemoc już nikogo nie dziwi? Jaki plan na naprawę tej sytuacji mają politycy i rządzący? Czy komukolwiek zależy jeszcze na tym, aby zapanować nad gangsterskim półświatkiem?

Z tej książki dowiecie się wielu ciekawych rzeczy, których prawdopodobnie nie zobaczycie będąc turystycznie w Szwecji. To tak, jakbyście mieli okazję zajrzeć do najmroczniejszego tunelu, do którego właz strzeżony jest przed ciekawskimi spojrzeniami. Ale Wy zajrzycie, mało tego, zanurzycie się w tej mrocznej otchłani i wyrobicie sobie własne zdanie.

Polecam ten reportaż wszystkim zainteresowanym problematyką przestępczości, mechanizmami wiktymologicznymi. Zgadza się, to książka o sprawcach i ofiarach, także o sprawcach, którzy byli ofiarami. Ten tytuł z pewnością zainteresuje czytelników poszukujących autentycznych historii, ciekawych przykładów spraw kryminalnych. Niemal dwieście stron poświęconych kapitale przemocy nie przejdzie bez echa. Mam nadzieję, że lektura ta będzie ważnym głosem w debacie publicznej poświęconej bezpieczeństwu. Kultura ulicy, „sądy przedmieść”, czy „nocni wędrowcy” – to tylko hasła. Za każdym z nich kryją się dramatyczne historie, o których przeczytacie w książce „Niech twoja matka płacze”.

Autor: Evin Cetin, Jens Liljestrand
Tytuł: Niech twoja matka płacze
Przekład: Tomasz Feliks
Wydawnictwo: ArtRage
Rok wydania: 2025
Liczba stron: 179