25 listopada, po raz siódmy w Gdyni, ruszyła kampania społeczna „Biała Wstążka”, która potrwa do 10 grudnia. Jest to największa na świecie akcja, prowadzona w ponad 55 krajach, będąca symbolem sprzeciwu dotyczącego przemocy stosowanej przez mężczyzn wobec kobiet.

Organizatorami kampanii są Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 2. Do działań dołączyli samorządowcy, gdyńskie szkoły, firmy, instytucje i organizacje pozarządowe (m.in. Ośrodek Interwencji Kryzysowej, Fundacja Adapa, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr 3, Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia, Biuro Porad Obywatelskich, Zespół Placówek Specjalistycznych, członkowie Zespołu Interdyscyplinarnego). W kampanii nie zabrakło policji, straży miejskiej, a także Ośrodka Profilaktyki i Terapii Uzależnień.

Biała wstążka nie oznacza jedynie sprzeciwu wobec przemocy stosowanej przez mężczyzn wobec kobiet, to także zobowiązanie noszącego ją mężczyzny, że nigdy nie będzie stosował, akceptował oraz milczał na temat przemocy wobec kobiet.

Problem przemocy wobec kobiet występuje w krajach biednych i bogatych. Choć istnieją kraje w których uwarunkowania kulturowe mają istotne znaczenie na nasilenie się tego zjawiska (kraje Ameryki Łacińskiej, muzułmańskie kraje Afryki Północnej), kobiety w krajach europejskich także stają się ofiarami przemocy ze strony mężów i partnerów. „Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) od 15 % (w Japonii) do 71% (w Etiopii) kobiet przyznaje, że były krzywdzone fizycznie i wykorzystywane seksualnie przez swoich partnerów. To samo źródło podaje, że 70% kobiet-ofiar zabójstw zginęło z rąk swoich mężów i partnerów.”¹

W Hiszpanii „od 2000 r. mężczyźni zamordowali 584 kobiety. Nierzadko kobiety giną bo zawodzi cały aparat ścigania, sprawiedliwości i kontroli, który z mocy prawa miał takim właśnie tragediom przeciwdziałać”². W artykule opisano sytuację kobiety, która będąc ofiarą przemocy ze strony męża, szukała pomocy w instytucjach wymiaru sprawiedliwości, policji. Mężczyzna pomimo skazania na „cztery miesiące więzienia, 16 miesięcy przymusowego trzymania się co najmniej 200 m od mieszkania żony i zakaz posiadania broni”³, zastrzelił swoją żonę. Kolejny przypadek opisany w artykule dotyczył mężczyzny, który pomimo stałego nadzoru elektronicznego (miał na ręce elektroniczną obrożę), zabił w trakcie przepustki z więzienia swoją narzeczoną, zranił byłą żonę oraz dwóch sąsiadów. W Hiszpanii funkcjonują specjalne sądy do osądzania spraw związanych z przemocą wobec kobiet, zaś przeciętny sprawca „nie jest pijakiem ani narkomanem. Działa w pełni poczytalności. Z reguły ma od 25 do 40 lat, niskie kwalifikacje zawodowe, choć sprawcami bywają również adwokaci i profesorowie wyższych uczelni”⁴

Sytuację kobiet w Azji opisała Isabelle Attane⁵, wskazując na problem nadumieralności niemowląt płci żeńskiej, selektywnej aborcji (wczesne rozpoznanie płci dziecka, usunięcie płodu w sytuacji stwierdzenie płci żeńskiej) oraz dzieciobójstwa. Życie dziewczynek ma niewielką wartość, są zaniedbywane, gorzej odżywiane niż chłopcy i częściej umierają. Autorka przedstawiła trudną sytuację dziewczynek, które w wieku 12-13 lat zostają matkami, zaś jeżeli posag jest zbyt niski dla rodziny męża, zostają podpalane. W Bangladeszu zdominowanym przez władzę mężczyzn, kulturę patriarchatu, kobiety są traktowane drugorzędnie. Nie mają prawa do swojego zdania, wyboru, a każde ich sprzeciwienie się woli mężczyzn jest przyczyną do wymierzenia kobietom kary w sposób brutalny i dotkliwy „banglijskie kobiety są zaliczane do najbardziej maltretowanych na świecie, prawie połowa z nich ulega różnym formom przemocy ze strony partnera, jedną z nich jest okaleczenie przez oblanie stężonym kwasem siarkowym, ofiary tej broni są liczone w tysiącach.” ⁶

Badania wiktymizacyjne, określające pozycję ofiary w genezie przestępstwa i dotyczące przemocy wobec kobiet prowadzi się w wielu krajach, takich jak: Kanada, Stany Zjednoczone, Szwajcaria.

W Kanadzie pierwsze badania zostały przeprowadzone w 1993r na próbie 12 000 kobiet i wykazały, że „co druga kobieta doznała w swoim życiu przemocy, a 25% było ofiarami przemocy ze strony aktualnego lub byłego partnera.”⁷ Kanada jako pierwsza rozpoczęła w 1991 roku kampanię Białej Wstążki (największej na świecie skierowanej do mężczyzn międzynarodowej kampanii, której celem jest walka ze zjawiskiem przemocy wobec kobiet).⁸

Międzynarodowe Badania nad Przemocą wobec Kobiet IVAWS International Violence Against Women Survey zostały przeprowadzone w kilku krajach na świecie, m.in. w Australii, Chinach, Danii, Czechach, Ukrainie, Grecji, Polsce (w 2004r.) i Szwajcarii.⁹ Przyczyną przeprowadzenia badań w wymienionych państwach była narastająca skala zjawiska przemocy wobec kobiet, zaś celem „oszacowanie faktycznych rozmiarów przemocy doświadczanej przez kobiety (chodzi zarówno o przemoc w relacjach partnerskich, czyli ze strony mężczyzny, z którym kobieta pozostaje w bliskich, intymnych relacjach, jak i ze strony innych, znanych kobiecie mężczyzn, lub mężczyzn jej obcych).”¹⁰ W przeprowadzonych przez koordynatorów projektu IVAWS badaniach w wymienionych wyżej państwach szczególną uwagę zwrócono na ujednolicenie procedur i kwestionariuszy, co w efekcie miało umożliwić porównanie sytuacji w różnych krajach. Podmioty odpowiedzialne za koordynację badań w swoim kraju – w Polsce programem kierowała dr Beata Gruszczyńska – brały pod uwagę wpływ warunków kulturowych. Poniżej przedstawione jest porównanie wyników badań nad zjawiskiem przemocy wobec kobiet w następujących krajach: Australia, Czechy i Dania, w oparciu o publikację dr Beaty Gruszczyńskiej.¹¹

Z przeprowadzonych badań wynika, że przemoc fizyczna i seksualna wobec kobiet częściej występowała w Australii (wskaźnik wiktymizacji¹² wyniósł 48%), Czechach (wskaźnik wiktymizacji wyniósł 51%), niż w Danii (wskaźnik wiktymizacji 38%) lub w Szwajcarii (wskaźnik wiktymizacji 22%).¹³ Ryzyko wiktymizacji dotyczące przemocy ze strony męża, partnera najwyższe było w Czechach (wyniosło 37%), najniższe w Szwajcarii (wyniosło 10%). W sytuacji, gdy przemoc występowała ze strony innych mężczyzn wskaźnik wiktymizacji w Szwajcarii wynosił 31%, natomiast najwyższy był w Danii (37%). W Czechach 1/3 kobiety była ofiarą przemocy ze strony innego mężczyzny niż partner, mąż. Badania IVAWS umożliwiły porównanie wskaźników ryzyka wiktymizacji w odniesieniu do poszczególnych form przemocy fizycznej. W Australii najczęściej kobiety były popychane, szarpane, ciągnięte za włosy, a także partner stosował wobec nich groźby użycia siły wobec partnerki, żony (wskaźnik wiktymizacji wyniósł 19%). W Czechach 1/4 kobiety była bita, kopana, policzkowana, równie często partner groził wyrządzeniem krzywdy (wskaźnik wiktymizacji wyniósł 24%). Niższe były wskaźniki wiktymizacji dotyczące celowego poparzenia partnerki, bądź oblania jej substancją żrącą (w Australii wskaźnik wyniósł 5%, w Czechach 4%, w Danii 3%). Kobiety biorące udział w badaniu pytane były o formy przemocy seksualnej ze strony męża, partnera. Najczęściej do zgwałcenia dochodziło w Australii (wskaźnik wiktymizacji wyniósł 6%) i Czechach (wskaźnik wiktymizacji wyniósł 7%), w Danii 2% kobiet biorących udział w badaniu potwierdziło tę formę przemocy seksualnej ze strony swojego partnera. W odniesieniu do występowania przemocy wobec kobiet ze strony innych mężczyzn niż mąż, partner ( np. znajomi z pracy, uczelni, obcy mężczyźni, znani z widzenia), wskaźnik wiktymizacji w Australii, Czechach i Danii był na podobnym poziomie, w tych krajach 1/3 badanych była ofiarą ze strony innego mężczyzny niż mąż, partner. Badania IVAWS dostarczyły informacji o odsetkach kobiet, które doznały przemocy ze strony znanego jej wcześniej mężczyzny np. znajomego ze szkoły, pracy, przyjaciela. W Czechach 13% ankietowanych kobiet przyznało, że doświadczyły przemocy seksualnej ze strony znanego im mężczyzny, zaś 7% kobiet potwierdziło, że były ofiarami przemocy fizycznej (podobnie w Danii, gdzie wskaźnik wiktymizacji kobiet doświadczających przemocy seksualnej wyniósł 12%, natomiast przemocy fizycznej 7%). Kobiety biorące udział w badaniu w poszczególnych krajach inaczej interpretowały wystąpienie aktu przemocy, nadając mu rangę ważności wydarzenia „w Każdym z omawianych krajów relatywnie znacznie mniej kobiet niż w Polsce uznało zdarzenie za przestępstwo i to zarówno w przypadku, gdy sprawcą był znajomy, jak i obcy mężczyzna. W Polsce przemoc ze strony znajomego została uznana za przestępstwo przez 29% kobiet, w Australii i Danii – 21%, a w Czechach tylko 14.”¹⁴ Zbadano także wskaźnik poczucia zagrożenia utraty życia w chwili doznawanej przemocy ze strony obecnego i byłego partnera. W Australii, Danii i Czechach poczucie zagrożenia życia ze strony byłego partnera towarzyszyło kobietom częściej, niż ze strony obecnego partnera. Obrażenia, których doznały wymagały pomocy medycznej częściej, niż w przypadku przemocy ze strony aktualnego partnera. Dla porównania, w Australii wskaźnik koniecznej pomocy medycznej w wyniku przemocy ze strony aktualnego partnera wyniósł 5%, natomiast ze strony byłego partnera 13%. Największe poczucie zagrożenia życia ze strony obcego mężczyzny było wśród Czeszek, niemal co druga badana kobieta miała poczucie zagrożenia życia.

Pomimo istniejącej w Danii brutalności, tylko 12% badanych kobiet zgłosiło sprawę na policję w przypadku przemocy fizycznej, zaś 11% zawiadomiło policję o doznanej przemocy seksualnej ze strony partnera.