Agent, szpieg, oficer wywiadu, kadrowy pracownik wywiadu. Jakbyśmy o nim nie mówili, nie myśleli, ten człowiek po prostu jest, istnieje. Mieszka piętro wyżej albo tuż obok starego rynku. Wygląda normalnie i zachowuje się jeszcze normalniej. Przeciętność bije z jego oczu, postawy, stylu ubierania, czy sposobu poruszania się. Niczym się nie wyróżnia na tle gęstego tłumu zmierzającego w stronę metra, jest taki sam jak my a jednak nie jest tak do końca jednym z nas. Bywa tak autentycznie zwykły, że aż trudno w to uwierzyć. Miły sąsiad, zawsze mówiący „dzień dobry”, od lat kupujący pieczywo w osiedlowym sklepiku. Co więcej można by o nim powiedzieć? Może to, że jest szpiegiem posiadającym wiedzę wartą kilku zer na koncie. Ilu? Nie wiem, pewnie wielu. Wróć, może to jest jednak zupełnie inaczej? Szpieg jest wysokim, przystojnym, postawnym mężczyzną. Zawsze nienagannie ubrany, pachnący, człowiek z manierami ale niezmanierowany. Poliglota, bystrzak, inteligent, analityk, ekonomista, prawnik, umysł ścisły, polityk, matematyk, iluzjonista, psycholog. Ile twarzy ma prawdziwy szpieg, kim jest, gdzie mieszka, jak żyje, czy jego życie jest równie kolorowe i fascynujące, jak życie filmowych bądź książkowych agentów wywiadu? Ile procent prawdy o szpiegowaniu mieści się w powieściach szpiegowskich? Kto i po co je pisze, komu za nie płacą, z myślą o kim są one pisane? Wreszcie, gdzie leży granica między literacką fikcją, a realizmem służby w wywiadzie?

„Krótki kurs szpiegowania” to faktycznie krótki kurs, ale niezwykle treściwy. Zawiera to, co najważniejsze, czyli omówienie głównych wątków szpiegostwa, którymi nafaszerowane są zazwyczaj powieści szpiegowskie. Autorzy prowadząc dość luźne dialogi dyskutują między innymi nad istotą, rolą i zadaniami działań operacyjnych. Przywołują takich wybitnych twórców jak Fleminga, Forsytha, Suworowa, Johna le Carré czy Ludluma. To właśnie od tych pisarzy rządni wiedzy czytelnicy mogą próbować nauczyć się podstaw sztuki wywiadu. To właśnie na tych przykładach doskonale widać jak ewaluowała proza szpiegowska na przestrzeni lat, do jakich trików uciekali się autorzy powieści, gdzie i w jakich sytuacjach umiejscawiali swoich bohaterów. W jakie narzędzia i sposoby działania zostali wyposażeni i czy faktycznie w tych metodach tkwi ziarnko prawdy o działalności służb. Jaś Kapela i Piotr Niemczyk zdradzą wam na czym polega typowanie i werbowanie agentów, kto się nadaje na szpiega, co taką osobę motywuje do działania i dlaczego tak ważne jest umiejętne profilowanie kandydatów. Dowiecie się o co chodzi w rozmowie werbunkowej i na czym rzecz jasna polega kunszt werbunku. Lecz „Krótki kurs szpiegowania” to przede wszystkim analiza literatury szpiegowskiej pod kątem prezentowanej w niej technikach operacyjnych. I to jest w tym wszystkim najciekawsze, niebanalne a może i banalne rozwiązania mogą być o wiele skuteczniejsze niż misternie przygotowane plany działań. A skoro o skuteczności mowa, to dlaczego jest ona jedną z zasad pracy wywiadu? Kim są podwójni agenci (jak wyglądają) i co ich różni od defectorów?

Autorzy zabiorą Was do świata literackiej fikcji i całkiem realnej rzeczywistości. Będą zestawiać poszczególne wątki, rozwiązania, zadawać mnóstwo pytań, po to, aby w finale zmusić czytelnika do samodzielnej refleksji. Co literatura mówi o poczwórnych agentach, gdzie można ich spotkać, dla kogo pracują i czy są w stanie wrócić do życia „sprzed”? Na łamach „Krótkiego kursu szpiegowania” poruszono wiele istotnych kwestii, dyskusyjnych, spornych, ciekawych, zapalających w mózgu żarówkę i gaszących wstyd przed zadawaniem pytań. Jak smakuje papka barytowa, do czego służą tajnopisy i dlaczego tak trudno jest opanować umiejętność BPM? Piotr Niemczyk i Jaś Kapela nie skąpią szczegółów w kwestii ważności toalety w życiu szpiega. Toaleta jest nie tylko ważnym miejscem, jest wręcz miejscem szczególnym, kluczowym, newralgicznym. Miejscem, w którym wiele się może agentowi przytrafić, ale nie tylko jemu.

Książka wciąga, chodź to może mało trafne określenie. Pochłania? Pożera? Jeśli pożera to czy niszczy? Nie, oczywiście że nie. Jest magiczna, niewątpliwie napisana w sposób błyskotliwy, z finezją godną niejednego agenta. Z poczuciem humoru i dystansem, a jakże potrzebnym w tego typu publikacjach. Niby nie na serio, a jednak całkiem na poważnie. W końcu autorzy biorą pod lupę wielkich pisarzy i ich wielkie, wciąż budzące zachwyt dzieła. Dzieła, które zdaje się przetrwają tak długo, jak ciekawość ludzka. A ta jak wiadomo, bywa bezgranicznie wielka. Chciałoby się zdradzić jeszcze kilka wątków, którymi karmią nas autorzy na kartach „Krótkiego kursu szpiegowania”. Podrzucić parę haseł, umieścić informacje między wierszami, zaszyfrować, zakodować wiedzę wyniesioną z przyjemnej dla duszy strawy. Ale coś podpowiada, aby pozostawić pewien margines niedosytu. Dla tych najbardziej spragnionych, wciąż nienasyconych informacjami o kulisach gier szpiegowskich.

„Krótki kurs szpiegowania” polecam przede wszystkim miłośnikom dobrej literatury szpiegowskiej, którzy bacznie śledzą każdy ruch bohatera zastanawiając się czy świat wywiadu naprawdę tak wygląda. Czy pisarz, który „zjadł zęby” na pracy wywiadu, może w swoich dziełach prezentować prawdę, czy też musi uciekać się do fikcji? Jakie są zatem reguły, proporcje, zasady, warunki pisania o pracy wywiadu? I znów zabrnęłam w zaułek pytań, jak widać, ciężko ich nie stawiać po kursie szpiegowania. Sądzę, że każdy, kogo odrobinę interesuje tematyka bezpieczeństwa, czy metody działania służb, znajdzie w tej książce coś dla siebie. Być może przypomną się obejrzane dawniej filmy, bądź przeczytane książki. Być może pojawi się całkiem nowe, inne, świeższe spojrzenie na kwestie postępu technologicznego i jego przełożenia na pracę służb. Książkę możecie czytać od początku do końca, bądź od końca do początku. Wybrany rozdział lub podrozdział. Możecie cieszyć oczy zabawnymi ilustracjami, analizować poszczególne kwestie poruszane przez Piotra Niemczyka i Jasia Kapelę. Warto, zdecydowanie, nadrobić zaległości w literaturze szpiegowskiej. Wszak nigdy nie wiadomo gdzie, kiedy i w jakich warunkach przyjdzie nam z tej wiedzy skorzystać.

Autor: Piotr Niemczyk, Jaś Kapela
Tytuł: Krótki kurs szpiegowania
Wydawca: Czarna Owca
Rok wydania: 2019
ISBN: 978-83-8143-149-1
Liczba stron: 333