Podstawową zaletą biometrii, na którą zwracają uwagę jej zwolennicy jest szybkość procesu porównania w połączeniu z dokładnością pomiaru. Podkreśla się, że znana jest wysokość błędu generowanego przez algorytm zastosowany do weryfikacji/identyfikacji, czego nie możemy powiedzieć o tradycyjnym porównaniu tożsamości np. przez urzędnika czy funkcjonariusza. Na skuteczność algorytmu nie wpływają również czynniki zewnętrzne, takie jak zmęczenie osoby porównującej czy jej złe samopoczucie. Z perspektywy użytkownika istotne jest, że porównanie przy pomocy urządzenia biometrycznego jest bardzo wygodne, gdyż identyfikator mamy zawsze „przy sobie”. Nie trzeba zatem pamiętać haseł czy numerów PIN. Dla przeciwników biometrii, może być to jednakże wada tej technologii, gdyż skompromitowane hasło można zmienić, cechy biometrycznej natomiast zmienić się nie da.

Z dr Magdaleną Tomaszewską-Michalak, pracownikiem naukowo-dydaktycznym w katedrze Bezpieczeństwa Wewnętrznego WNPiSM UW – rozmawia Anna Ruszczyk.

Czym jest biometria i w jakich dziedzinach naszego życia jest ona najczęściej wykorzystywana?

Technologia biometryczna polega na automatycznej identyfikacji osoby lub weryfikacji jej tożsamości na podstawie unikalnych cech osoby. Cechy te (tzw. identyfikatory biometryczne) mogą mieć charakter biologiczno-fizyczny (np. linie papilarne, tęczówka oka, kształt twarzy) lub behawioralny (np. sposób poruszania się, sposób podpisywania się). Obecnie biometria wykorzystywana jest powszechnie zarówno w ramach sektora publicznego (dokumenty biometryczne, bazy danych) jak i prywatnego (kontrola wejść do pomieszczeń, zabezpieczenie urządzeń, takich jak telefony czy komputery).

W jakim zakresie biometria może mieć zastosowanie w nowoczesnej kryminalistyce?

Idea weryfikacji/identyfikacji biometrycznej od lat stosowana jest w kryminalistyce. Przede wszystkim poprzez wykorzystanie baz danych, takich jak AFIS (Automatyczny System Identyfikacji Daktyloskopijnej), czy baza zawierająca profile genetyczne. Biorąc za przykład AFIS pamiętać jednak należy, że ostateczne stwierdzenie tożsamości porównywanych śladów należy do eksperta. Dodatkowo biometria może być wykorzystywana prewencyjnie, jako zabezpieczenie przed uzyskaniem uprawnień przez osobę nieuprawnioną (np. poprzez biometryczne porównanie zdjęcia z twarzą osoby). Może być również pomocna dla ekspertów z zakresu antropometrii.

Jakiego rodzaju pomiary i systemy biometryczne stosowane są w obszarach związanych z szeroko rozumianym bezpieczeństwem?

Obecnie w obszarze szeroko rozumianego bezpieczeństwa najbardziej popularne jest wykorzystywania identyfikatorów biometrycznych w postaci wizerunku twarzy, linii papilarnych oraz tęczówki oka. W zależności jednak od potrzeb, każda z cech posiadająca właściwości biometryczne (przede wszystkim charakteryzująca się unikalnością) może zostać z powodzeniem wykorzystana również w sektorze bezpieczeństwa.

Na co wskazują zwolennicy technologii biometrycznej, co zaś kwestionują jej zdecydowani przeciwnicy?

Podstawową zaletą biometrii, na którą zwracają uwagę jej zwolennicy jest szybkość procesu porównania w połączeniu z dokładnością pomiaru. Podkreśla się, że znana jest wysokość błędu generowanego przez algorytm zastosowany do weryfikacji/identyfikacji, czego nie możemy powiedzieć o tradycyjnym porównaniu tożsamości np. przez urzędnika czy funkcjonariusza. Na skuteczność algorytmu nie wpływają również czynniki zewnętrzne, takie jak zmęczenie osoby porównującej czy jej złe samopoczucie. Z perspektywy użytkownika istotne jest, że porównanie przy pomocy urządzenia biometrycznego jest bardzo wygodne, gdyż identyfikator mamy zawsze „przy sobie”. Nie trzeba zatem pamiętać haseł czy numerów PIN. Dla przeciwników biometrii, może być to jednakże wada tej technologii, gdyż skompromitowane hasło można zmienić, cechy biometrycznej natomiast zmienić się nie da. Biometria budzi również kontrowersje natury prawno-społecznej. Przede wszystkim można się obawiać wykorzystania identyfikatorów biometrycznych do innych celów niż zostały pierwotnie zebrane. Można sobie np. wyobrazić, że linie papilarne gromadzone do zabezpieczenia paszportu, przekazane zostaną policji, czy innym służbom. Takie postępowanie może nadwyrężyć zaufanie do technologii biometrycznej. Dodatkowo szybka i skuteczna weryfikacja/identyfikacja, która jest największą zaletą biometrii może być również wadą, w sytuacji gdy technologia ta wykorzystywana będzie w państwach, w których rządy nie mają charakteru demokratycznego. Są kraje w których technologia biometryczna już teraz jest wykorzystywana do identyfikacji/weryfikacji obywateli, którzy następnie otrzymują punkty za określone zachowanie. Im mniej punktów, tym obywatel ma mniejsze prawa, np. nie zostanie mu wydany paszport. Oczywiście takie postępowanie nie wynika z wad technologii biometrycznej, ale z wykorzystania identyfikatorów w nieodpowiedni sposób. Wadą już samej technologii jest popełnianie błędów przez algorytmy wykorzystywane przez urządzenia biometryczne. Ostatnimi czasy głośno zrobiło się o tzw. uprzedzeniach technologicznych związanych z rozpoznawaniem twarzy. Polegają one na tym, że część wykorzystywanych już algorytmów, dużo lepiej radzi sobie z rozpoznawaniem twarzy osób o jasnej karnacji skóry niż osób ciemnoskórych. W przypadku osób o ciemniejszej karnacji skóry, może to prowadzić do częstszych pomyłek i uznawania ich przez system za np. osoby poszukiwane jako sprawcy przestępstw.

Jakie mity i nieprawdy pojawiają się w związku z problematyką zabezpieczeń biometrycznych? W jaki sposób popkultura i mass media mogą wpływać na kształtowanie opinii publicznej w tym zakresie?

Chyba najczęstszym mitem, powielanym również w filmach, jest ten wskazujący, że można okaleczyć kogoś i wykorzystać jego cechę biometryczną (np. odcięty palec) w celu weryfikacji/identyfikacji. Należy pamiętać, że większość urządzeń biometrycznych ma możliwość testowania żywotności wykorzystywanego identyfikatora. Może się to odbywać poprzez mierzenie temperatury czy przepływu krwi (np. w palcu) czy też poprzez kontrolę mimiki lub ruchu gałek ocznych (np. wizerunek twarzy). Mitem z kategorii prawno-społecznej jest również to, że służby uzyskują nasze dane biometryczne, które składamy w celu wyrobienia paszportu. Uniknięciu takiej sytuacji służą przepisy prawne, które wskazują na możliwość zbierania danych zgodnie z zasadą celowości. Wykorzystanie identyfikatorów biometrycznych możliwe jest zatem tylko do celów, do jakich zostały zgromadzone. Oczywiście dotyczy to przetwarzania wzorców biometrycznych w krajach Unii Europejskiej.

W jakim kierunku Pani zdaniem będzie rozwijała się identyfikacja biometryczna w Polsce? Które z obszarów wymagają dalszych udoskonaleń?

Ogólnoświatową tendencją w rozwoju biometrii jest masowe testowanie i wykorzystywanie algorytmów służących do identyfikacji/weryfikacji na podstawie twarzy. Fenomen tej cechy opiera się na jej powszechności i bezinwazyjności. Wizerunek twarzy można poddawać porównaniu również bez wiedzy osoby, która poddawana jest uwierzytelnieniu. Z perspektywy technicznej algorytmy rozpoznawania twarzy mogą również zostać włączone do istniejących już systemów monitoringu wizyjnego. Wydaje się zatem, że to te algorytmy będą skupiały w najbliższym, czasie największą uwagę, zwłaszcza w ramach sektora publicznego, również w Polsce. W tym kontekście należy jednak pamiętać o konieczności rozważenia wdrożenia urządzań biometrycznych w kontekście prawa do prywatności jednostki.

Dziękuję za rozmowę