Jest zbrodnia i jest kara. Nie ma ciała, nie ma zbrodni. Proste zdania, niczym prawdy objawione. Banały, powtarzane po stokroć. A co ze sprawcą i ofiarą? Oni są zawsze, występują w dramacie, który zarówno z teatrem, jak i życiem ma wiele cech wspólnych. Odgrywają role, do których nie zgłaszają się dublerzy. Kto by chciał zginąć, kto by chciał zabić? Czy widownia jest gotowa na to, co ma się wydarzyć? I znów te pytania, pozornie proste, na które wcale nie tak łatwo znaleźć odpowiedzi. Zbrodnie, doskonałe i niedoskonałe. Musicie wiedzieć, że są takie sprawy, których nie sposób wymazać z archiwów ludzkiej pamięci. Te sprawy żyją dzięki takim ludziom jak Urszula Cur, i to właśnie o Jej najnowszej książce „Sprawiedliwość dla Gorgonowej” chciałabym napisać słów kilka.
Większość z Was zapewne kojarzy Ulę z poprzednich publikacji takich jak „Profilowanie psychologiczne nieznanych sprawców przestępstw. Paradygmat i studium przypadku” czy „Profil zabójcy”. Znana w środowisku naukowym i służb mundurowych profilerka zajmuje się nie tylko szkoleniami, ale także wraca do starych spraw kryminalnych. Po co? Po to, aby spojrzeć na nie z nowej perspektywy, rzucić nowe światło, zbliżyć się do prawdy a czasem jej dotknąć. Jedną z takich spraw jest zbrodnia, do której doszło w nocy z 30 na 31.12.1931 roku w Brzuchowicach.
Urszula Cur mówi „sprawdzam” i zabiera się do mrówczej, analitycznej pracy. Dociera do akt sprawy, materiałów źródłowych i wycinków prasowych. Z zacięciem detektywistycznym i determinacją dociekliwej profilerki bierze na warsztat wszystkie dowody związane ze sprawą karną przeciwko Emilii Margericie Gorgon. Dlaczego to robi, skoro od tych tragicznych zdarzeń minęło niemal sto lat? Co nią kieruje, do czego zmierza i jaki jest cel dogłębnej analizy tej sprawy? Nie ma przypadków i nie będzie, Urszula Cur rozprawia się z tajemniczą przeszłością rodziny Zarembów. Bada, pyta, opisuje, analizuje każdy protokół, dokument i ślad – wszystko to, co może świadczyć o winie lub niewinności Rity Gorgon. Nie oskarża, lecz stawia pytania. Pieczołowicie tworzy profile psychologiczne, byśmy sami ocenili, kto mógł dokonać tak straszliwej zbrodni. Historia, którą macie okazję poznać dzięki książce „Sprawiedliwość dla Gorgonowej” wydarzyła się naprawdę. Zawiera tak wiele rozbudowanych, różnorodnych wątków, że starczyłoby na niejeden film, sztukę teatralną lub powieść. Jest boleśnie wyjątkowa, ponieważ ukazuje mechanizmy niesprawiedliwości zarówno w wymiarze społecznym i prawnym, jak i kulturowym.
Czterysta trzy strony – to dużo, by opowiedzieć o kulisach zbrodni brzuchowickiej. Czytelnicy otrzymują pełny i wyraźny obraz jednej z najsłynniejszych spraw sądowych II RP. Dzieło odpowiednio wyeksponowane, oświetlone, na którym uwidocznione są szczegóły zbrodni, jej uczestnicy, to co działo się w tle, na drugim planie. Stajemy przed tym nowym-starym obrazem wymalowanym w ubiegłym wieku i teraz z perspektywy czasu już widzimy, widzimy to, czego być może nie dostrzegali uczestnicy procesu lwowskiego i krakowskiego. Czego nie zauważyli śledczy, biegli i dziennikarze. Urszula Cur pokazuje zbrodnię w sposób kompleksowy, wielowarstwowy, jako złożony i skomplikowany twór. Przybliża stosowane w dwudziestoleciu międzywojennym metody i taktykę działań śledczych, stan ówczesnej kryminalistyki, a także konteksty społeczno-kulturowe wpływające na postrzeganie zjawiska przestępczości. Wyrok jest punktem wyjścia do zbadania prawdy o zbrodni, jej przebiegu, sprawcy i winie.
Dzięki pracy autorki docieramy do ciekawych fragmentów zeznań i relacji prasowych opatrzonych teraz komentarzem profilerki. Rozprawiamy o zachowaniach, relacjach, ludzkich tragediach, motywacjach i dowodach. Czy w sprawie Rity Gorgon wykorzystano wszelkie dostępne na tamten czas możliwości dowodowe? Czy zrobiono wszystko, aby ustalić prawdę obiektywną, bez presji ze strony mediów i społeczeństwa? W publikacji „Sprawiedliwość dla Gorgonowej” nie brak pytań i dociekań, analiz i badań. Autorka tworzy profile psychologiczne postaci, bierze pod lupę związki międzyludzkie i zależności, a także relacjonuje przebieg procesu. Cofamy się do przeszłości, ponieważ tam znajdują się odpowiedzi na najbardziej nurtujące pytania. Dlaczego doszło do zabójstwa Lusi, kto zabił, w jaki sposób? Jak prowadzono śledztwo, jakie ślady zostały zabezpieczone, z jakich reguł dowodowych korzystano? Kto trafił na listę podejrzanych, a kogo osądzono zanim zapadł wyrok? Urszula Cur przybliża kulisy procesu o zabójstwo Lusi Zarembianki, dając szansę na obronę oskarżonej Ricie Gorgon. Cytuje fragmenty przesłuchań, orzeczenia biegłych oraz wyjaśnia rolę i przebieg eksperymentów procesowych. Psychologia zeznań świadków, ich wiarygodności zostaje zaprezentowana w sposób zrozumiały nawet dla laika. Padają pytania, ale to nie wszystko. Profilerka rekonstruuje zdarzenia z nocy, w której doszło do morderstwa.
Niezwykle ciekawa, wyjątkowa i wciąż intrygująca sprawa kryminalna doczekała się zupełnie nowej, nieznanej dotąd odsłony. „Sprawiedliwość dla Gorgonowej” łączy w sobie elementy reportażu sądowego i true crime z psychologiczną analizą ludzkich zachowań. Kryminalistyka, medycyna sądowa, kryminologia, socjologia, a nawet psychiatria. W tej publikacji mamy kolaż dziedzin i nauk, a wszystko to jest niezbędnym do szerszego spojrzenia na zbrodnie, sprawców i ofiary. Sprawa Gorgonowej pokazuje, jak ważną rolę w procesie karnym odgrywa psychologia i jakie mogą być konsekwencje bagatelizowania roli profilowania nieznanych sprawców przestępstw. Książkę polecam Czytelniczkom i Czytelnikom zafascynowanym starymi sprawami kryminalnymi, osadzonymi w zupełnie innych realiach, zbrodniami wokół których z biegiem lat narosły legendy. Mówi się, że prawda prędzej czy później wyjdzie na jaw. Czy tak jest i w tej sprawie? Przekonajcie się sami. Mam nadzieję, że jako fani kryminalistyki, kryminologii i psychologii kryminalnej znajdziecie w „Sprawiedliwości dla Gorgonowej” wiele ważnych i ciekawych informacji, być może odkryjecie to, co do tej pory pozostawało dla Was znakiem zapytania.
Jak sądzicie, czy łatwo jest oskarżyć niewinną osobę o dokonanie zabójstwa? Co sprawia, że chętnie ulegamy pokusie wymierzenia, nawet wirtualnie, sprawiedliwości, osądzenia zanim śledczy zgromadzą i przeanalizują materiał dowodowy? Czym w ogóle jest ta cała sprawiedliwość i gdzie jej szukać? Dużo pytań, ja je lubię i mam nadzieję, że Wy także. Przed Wami długa podróż po meandrach winy i niewinności, ale nawet najdłuższa podróż zaczyna się od pierwszego kroku. Od sięgnięcia po książkę.
Autor: Urszula Cur
Tytuł: Sprawiedliwość dla Gorgonowej
Wydawnictwo: Szkoła Profilowania Psychologicznego Urszula Cur
Rok wydania: 2025
Liczba stron: 403
